مهاجرت

مهاجرت بی رویه یک بیماری اجتماعی است که عامل بسیاری از نابسامانیهای سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی است که در کشور ما نیز در طول سالهای گذشته وجود داشته و متاسفانه بعد از انقلاب به دلایل متعدد تشدید گردیده است .

 

مسئله مهاجرت به چند صورت در جامعه اتفاق می افتد :

1)     مهاجرت از روستا به شهر

2)     مهاجرت از شهر به روستا

3)     مهاجرت از روستا به روستا

4)     مهاجرت از شهر های کوچک به شهر های بزرگ

در حال حاضر آنچه برای جامعه ما مسئله است مسئله مهاجرت از روستا به شهرها و مهاجرت از شهر های کوچک به شهر های بزرگ است . البته در جامعه رشد و توسعه جامعه بصورت طبیعی مهاجرت متعادل یا منطقی و اجتناب ناپذیر است.

عوامل به وجود آورنده مهاجرت :

1)     عوامل اقتصادی

2)     عوامل اجتماعی

3)     عوامل فرهنگی و سیاسی

4)     عوامل دیگر

 عوامل اقتصادی :

          کمبود در آمد مالی روستائیان که هیچ رابطه متعادلی با هزینه یک زندگی ساده را ندارد و این مسئله با تورم روز افزون موجود و به تزاید است بخصوص اینکه این مسئله هر چه روستا از شهر دورتر باشد حالت حادتری پیدا می کند چرا که در آمد ها کمتر و هزینه ها به لحاظ کرایه حمل و نقل ، دوری واحیانا بد بودن یا نبودن راه ارتباطی و نارسائی های دیگر افزایش می یابد .

          تفاوت در آمد یک روستایی با در آمد یک شهر وند که در بعضی از روستاها جوابگوی نیازهای اصلی و ضروری آنها باشد ولی چون نوعا مهاجرین از قشر جوان هستند هر جوان برای تضمین آینده خود و رسیدن به آرزوهای ذهنی شدیدا احساس نیاز به تامین در آمد بیشتر دارد و می بیند که به راحتی در شهر ها می توان با شغلهای واسطه گری یا خدماتی در آمدی چند برابر داشت ، لذا عامل تشویقی و محرک قوی خواهد داشت که مهاجرت نمامید و یک نفر از یک خانواده شهری در آمد خوبی کسب نماید و بتواند با همه اعضا خانواده زندگی نسبتا راحتی داشته باشد.

          البته همیشه مهاجرت از روستا به شهر ها به لحاظ فقر نیست و در بعضی از موارد افرادی نیز که در روستا صاحب ثروت می شوند ، محیط روستا را برای خود تنگ دیده اموال خود را فروخته برای  یک زندگی با رفاه وامکانات بیشتر به شهر ها می آیند.

عوامل اجتماعی :

          یکی از تفاوتهای محیط شهری نسبت به روستایی اختلاف زیاد خدمات شهری مانند بهداشت، درمان ، آموزش و تاسیساتی مانند آب و برق و گاز و .... و مراکز تفریحی و غیره است .

          وجود جاذبه های شهری مانند پارکهای زیبا و تفریحی وامکانات ایاب و ذهاب ، ساختمانهای شکیل و وجود مغازه های رنگارنگ از جمله پوشاکی ، خوراکی و لوازم خانگی و غیره به مقدار زیاد در کنار یکدیگر و از طرفی روح تنوع طلبی جوانان را سیراب کرده که با محیط سرد و آرام روستا که ندرتا اینچنین امکاناتی وجود دارد موثر در رشد مهاجرت می شود.

          بازگشت یک جوان روستایی مهاجرت کرده به روستا به همراه لباسهای جدید و حرف زدن بهتر و تعریفهای جذاب و اتفاقات نهیج ذهن را برای مهاجرت به شهر ها مساعد می سازد.

          مقایسه کار سخت کشاورزی و دامداری در روستا با کارهای آسان و متنوع در شهر ها

عوامل فرهنگی :

          نارسائیهای موجود در نظام آموزشی روستایی از جمله عوامل موثر در تشویق جوانان به آمدن به شهر ها بودن و بطور طبیعی پر از کسب مدارک تحصیلی مانند دبیرستان و هنرستان و دانشگاهی چون برای این جوان در روستا هیچ گونه امکان کاری که مناسب با تحصیلاتش باشد نیست ناچارا به شهر آمده و این جوان الگوی سایرین در روستا شده و مهاجرت را تشدید می کند.

راه حل هایی جهت جلوگیری از مهاجرت :

          نظام بخشیدن به وضعیت اقتصادی روستائیان و تشکیل یک مجموعه کامل از نیروها و امکانات روستائیان در امر کشاورزی و دامپروری

          مهارکردن تورم و جمع آوری نقدینگی موجود در شهر ها و هدایت در امر توسعه روستاها  ، حرکت وسیع و برنامه ریزی شده در دریافت مالیات های بحق از بخش های کاذب جامعه ، تحول بخشیدن به نظام  آموزشی روستائیان .

پیشنهاد

برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها، جاده‌های بین روستایی و روستاها به شهرها باید ایمن‌سازی شود.

در این بررسی علت های مختلف مهاجرت روستا- شهر در چهار علت، اقتصادی، اجتماعی ، فرهنگی ، جمعیت شناسی و طبیعی – کشاورزی خلاصه شده است . از این علل، علت اقتصادی بیشترین فراوانی را از آن خود کرده که بیش از 50 درصد علت های مهاجرت روستا- شهر را تبیین می کند. در بین عوامل اقتصادی، کمبود تسهیلات در روستا و بیکاری از بقیه مهم ترند. می توان گفت که با ارائه امکانات و تسهیلات مورد نیاز برای روستاها به خصوص با در نظر گرفتن انتظارات نسل جوان و ایجاد اشتغال در روستاها می توان از هجوم بی رویه این مهاجران به شهرها جلوگیر کرد. عوامل اجتماعی و فرهنگی از نظر فراوانی دومین علت تبیین کننده مهاجرت روستا – شهر می باشند. هر چند دسته بندی عوامل اجتماعی و فرهنگی بسیرا مشکل است ولی مسلماً روستاییان به دلیل نبود مراکز دانشگاهی و کمبود مقاطع تحصیلی آموزش و پرورش به خصوص در مقطع متوسطه در روستاها ، به شهرها مهاجرت می کنند. همچنین منشأ مهاجرت های زنجیره ای را در دو عامل اجتماعی و فرهنگی می توان جستجو کرد، به طوری که حدود 30 درصد مهاجرت های ناشی از عوامل اجتماعی و فرهنگی به واسطه تبعیت از اقوام و ارتباط با شهر (شبکه مهاجرت) صورت گرفته است. از جمله عوامل اجتماعی که با کاهش آن می توان از مهاجرت های بی رویه روستاییان به شهرها جلوگیری کرد، اختلافات محلی در روستاهاست. عامل یاد شده حتی می تواند باعث مهاجرت های دسته جمعی روستاییان شود. عامل جمعیت شناسی که 6/6 درصد علل مهاجرت روستا – شهر را تبیین می کند، می تواند با بهبود بسترهای عوامل اقتصادی یاد شده، خود به خود حذف شود. عوامل طبیعی و کشاورزی بیشتر حول محور آب و خاک می چرخد. حق نسق (آب وخاک) در جوامع روستایی از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و غیره تعیین کننده است و نوسانات در این حق می تواند تغییراتی را در رفتار کشاورزان به وجود آورد. بنابراین، یکی از راه های جلوگیری از مهاجرت کشاورزان به جوامع شهری، تهیه زمین و آب کافی و مناسب برای این قشر روستایی است.

در مجموع می توان گفت که نقش عوامل دافعه روستایی در مهاجرت روستا – شهر بیشتر از سایر عوامل به خصوص عامل جاذبه شهری است. برخلاف تصور عمومی که زرق و برق شهری را عاملی مهم در مهاجرت روستاییان به شهر می داند، بررسی حاضر، نقش دافعه های روستایی را تعیین کننده تر دانسته است. به نظر می رسد که مهاجران روستا- شهر در اثر دافعه های روستایی است که مجذوب جوامع شهری می شوند نه اینکه جوامع شهری فی نفسه مجذوب کننده باشند. با توجه به مطالب ذکر شده، برای جلوگیری از مهاجرت بی رویه روستاییان به شهرها در ایران راهکارهای زیر قابل عرضه است:

•          درک نسل جوان جوامع روستایی و سوق دادن تسهیلات و امکانات روستایی در جهت انتظارات این نسل

•          ایجاد اشتغال در جوامع روستایی از طریق کارهای جنبی غیر کشاورزی

•          بالا بردن تسهیلات آموزشی در جوامع روستایی

•          بالا بردن امنیت روستاها از طریق کاهش اختلافات محلی

•          ارائه تسهیلات بیشتر برای روستاییان در جهت به کارگیری زمینهای بایر

•          ایجاد سد یا چاه های عمیق در روستاها برای تأمین آب مورد نیاز برای کشاورزی

•          کاستن از جاذبه مشاغل کاذب شهری

•          ایجاد محدودیت هایی در جوامع شهری برای اسکان افراد در حاشیه شهرها

•          ایجاد نهادی برای سازمناندهی جریان های مهاجرت (کاری که در اکثر شهرها به خصوص در چین تجربه شده است)

8به نظر من هزینه فرصتی که یک روستایی دارد کلید حل و عامل اصلی مهاجرت از روستا به شهر است. یک فردی که مهاجرت می کند محاسبه می کند در این هجرت، چه چیزی بدست می آورد و چه چیزی از دست می دهد. یک روستایی در مهاجرت زمین، خانه و روایط اجتماعی اش را از دست می دهد و اگر کارگر ساده باشد دستمزدش را اما او انتظار دارد در شهر درآمد بیشتری داشته باشد و یک درامد انتزاعی در درنظر دارد و برای رسیدن به همان مهاجرت می کند. درواقع نرخ اشتغال مقصد ضربدر دستمزد واقعی، درآمد انتزاعی را بدست می آورد، در نتیجه اگر فاصله دستمزد حقیقی با دریافتی انتزاعی در مقصد بیشتر باشد مهاجرت بیشتر است. متاسفانه در روستاها چون اقتصاد معیشتی است و هزینه فرصت بسیار پایین است مهاجرت به شهر انجام می شود. الان روستاییان حدود 120 روز در سال کار می کنند و برای همین در مهاجرت چیزی را از دست نمی دهند که نگران آن باشند. متاسفانه روستاهای ما اکنون خالی هستند و کمبود آب، کشاورزی را در روستاها تحت تاثیر قرار داده است برای همین وقتی درآمد فرد در روستا کمتر از یک کارگر ساختمانی در شهر باشد او ترجیح می دهد مهاجرت کند.

بنابراین باید هزینه ها در شهر به قدری بالا باشد که مهاجرت مقرون به صرفه نباشد.

بله، یعنی هزینه فرصت را افزایش دهیم تا مهاجرت گران تمام شود. افزایش درآمد در روستا و بهبود و توسعه کشاورزی می تواند در کاهش مهاجرت موثر باشد چون فرد روستایی متوجه می شود در مهاجرت ممکن است درآمدش کمتر باشد و امکاناتی که در روستا دارد را درحاشیه نداشته باشد. الان امکانات تفریحی و بهداشتی در روستاها کم است که باید فراهم شود. مثلا باید امکاناتی فراهم شود تا صنایع کشاورزی به صنایع تبدیلی، تبدیل شوند تا کشاورز 120 روز کار نداشته باشد، درواقع معنای توسعه روستایی همین است و باید به روستا به عنوان یک واحد اقتصادی نگاه کرد.